کتاب شب های روشن اثر دیگری از نویسنده بی نظیر روس کتاب جنایت و مکافات  و ابله است.

داستایفسکی پس از تبعیدش چندین داستان کوتاه نوشت که یکی از آن ها شب های روشن است که مانند سایر داستان هایش اقتباسی از زندگی خودش دارد. علت نامگذاری کتاب به شب های روشن پدیده ی نجومی است.داستان در اواخر فصل بهار روایت می شود . زمانی که شب ها در شهری مثل سن پترزبورگ به دلیل عرض جغرافیایی زیاد و نزدیکی نسبی به قطب شمال زمین ، کاملا تاریک نمی شود و روشن باقی می ماند . البته این روشن بودن شب ها معنای استعماری هم دارد و بیانگر روشن شدن نوری در دل افسرده و تنهای دو شخصیت اصلی داستان است.

 با اقتباس از این داستان  فیلم های متعددی ساخته شده است.

داستایفسکی در داستان شب های روشن با شخصیت پردازی ماهرانه ای به موضوع تنهایی آدم ها ، عشق ، روابط بین آدم ها و فداکاری می پردازد. این کتاب درباره خاطرات یک رویاپرداز از زندگی اش در تنهایی و چهار شب هم صحبتی با زنی است که نوری در قلبش می تاباند و شب هایش را روشن می سازد.

داستان شب های روشن از زبان راوی گفته می شود راوی شخصیت اصلی است نام و حرفه اش مشخص نیست و در اتاقی کثیف و نامرتب زندگی می کند. بعد از هشت سال زندگی در سن پترزبورگ هیچ آشنایی ندارد . او شب ها در کوچه ها و خیابان های سن پترزبورگ پرسه می زند و هر گوشه شهر با ساختمان هایش شخصیت پردازی می کند و با آن ها صحبت می کند  و درواقع شهر و ساختمان هایش جایگزین روابط انسانی او شده اند. با قدم زدن های متوالی در هر شب به تدریج ساختمان ها برای او شخصیت های انسانی پیدا کرده اند.

داستان در چهار شب اتفاق می افتد در شب اول مرد رویا پرداز با دختری که در حال گریستن است (ناستنکا) آشنا می شود ، آشنای او با این دختر اولین رابطه انسانی اوست و اولین دیدار آن ها به مکالمه طولانی منجر می شود. با اینکه دختر به مرد دیگری علاقمند است . آن ها چهار شب را به گفت و گو و شناخت یکدیگر سپری می کنند و مرد رویاپرداز تنهایی اش از او فاصله می گیرد.

در جایی از کتاب شب های روشن می خوانیم :

شب دوم

دست های مرا گرفت و فشرد و خندان گفت : خب پس توانستید زنده بمانید نه ؟

از دو ساعت پیش این جا منتظرم نیم دانید امروز بر من چه گذشت .

می دانم می دانم ولی برویم سر موضوع می دانید چرا آمدم ، نیامدم که مثل دیروز یک عالم پرت و بلا بگویم . میدانید باید در آینده عاقل تر از این باشم . من دیشب خیلی فکر کردم .

از چه بابت ؟ در چه مورد باید عاقل تر باشیم ؟ من که حاضرم . اما راستش را بخواهید در تمام زندگی ام عاقلانه تر از حالا هیچ کاری نکرده ام.

راست می گویید  اول خواهش می کنم این جور دست مرا له نکنید . دوم این که باید بگویم امروز درباره ی شما خیلی فکر کردم . خب به کجا رسیدید ؟

به کجا رسیدم به اینجا که همه کارها رو باید از اول شروع کنم. چون فکر هایم را کردم و دیدم که از شما هیچ نمی دانم. رفتار دیروزم خیلی بچگانه بود مثل دختر بچه ی بی تجربه و البته دیدم که همه اش تقصیر این دل ساده و بی شیله پیله ی من است.

خلاصه این که کار به اینجا رسید که وقتی به کار خودم خوب فکر کردم .روسفید شدم.مثل همه . وقتی آنچه در دلشان می گذرد. خوب زیر و رو می کنند.برای همین است که برای اصلاح این اشتباه تصمیم گرفتم شما را هر چه دقیق تر بشناسم و از ته و توی کارتان سردرآورم. خودتان باید توضیح دهید و از سیر تا پیاز زندگی تان را برایم تعریف کنید .حالا بگویید بببینم چه جور آدمی هستید.همین حالا شروع کنید و داستان زندگی تان را بگویید.

من دستپاچه شدم و با تعجب گفتم ، داستان زندگی ام چه داستانی کی به شما گفته که زندگی من داستانی داره هیچ داستانی ندارم که ...

حرفم را برید که چطور زندگی تان داستان ندارد پس چه جور زندگی کرده اید.

چطور ندارد بی داستان هیمن طور به قول معروف دیمی تک و تنها  مطلقا تنها شما می فهمید تنها یعنی چه ؟

یعنیچه یعنی هیچ وقت هیچ کس را نمی دیدید؟

نه دیدن که چرا همه را می بینم ولی با این همه تنهایم .

یعنی با هیچ کس حرف نمی زنید ؟